TBMM Anayasa Yazım Komisyonu'nda, Anayasa Mahkemesi'nin görev ve yetkileri ile çalışma ve yargılama usullerine ilişkin bazı maddelerde uzlaşma sağlandı.

AK Parti Ankara Milletvekili Ahmet İyimaya Başkanlığı'nda toplanan Anayasa Yazım Komisyonu'rda, Anayasa Mahkemesi'ne ilişkin düzenlemeler müzakere edildi.

Komisyonun üzerinde mutabakata vardığı "Anayasa Mahkemesi'nin görev yetkileri" madesine göre, Anayasa Mahkemesi, kanunların, TBMM İçtüzüğü'nün şekil ve esas bakımından, Anayasaya uygunluğunu denetlemek, anayasa şikayeti başvurularına bakmak ve Anayasada belirtilen diğer görevleri yerine getirmekle görevli olacak.

AK Parti, maddeye, "başkanlık kararnamelerinin", BDP, "bölge meclisleri tarafından kabul edilen kanunların", CHP ve MHP "KHK'ların ve ön denetim yoluyla olmak üzere uluslararası antlaşmaların" eklenmesini önerdi.

AK Parti ve BDP, "Anayasa değişiklikleri şekil ve esas bakımından hiçbir biçimde denetlenemez" ibaresinin yer almasını da istedi.

Komisyonda, "Anayasa Mahkemesi'nin çalışma ve yargılama usulü" maddesinde de mutabakat sağlandı. Buna göre, Anayasa şikayetleri için kanunla komisyonlar kurulabilecek.

Daireler siyasi partilerin kapatılması davalarına, anayasa şikayeti başvurularına ve Genel Kurulun bakmadığı diğer işlere bakacak. Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından iptaline, siyasi partilerin kapatılmasına veya devlet yardımından mahrum bırakılmasına karar verilebilmesi için katılanların üçte iki çoğunluğu gerekecek. Şekil bozukluğuna bağlı iptal davaları öncelikle karara bağlanacak. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilere ilişkin davalarda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'ndan sonra ilgili siyasi partinin genel başkanı ya da tayin edeceği bir vekili dinleyecek.

AK Parti bu maddede, "Yüce Divan kararlarının yeniden incelenmesi" ibaresinin eklenmesini istedi. BDP, maddedeki, "siyasi partilerin kapatılması davalarına" ifadesine katılmadı. AK Parti ve BDP, "Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından iptaline" ibaresine karşı çıktı.

İptal davalarına ilişkin düzenlemeye göre, Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açma yetkisi, Cumhurbaşkanı'na, TBMM'de grubu bulunan siyasi partilere, TBMM üye tamsayısının (CHP-BDP önerisine göre 10'da bir, AK Parti'nin önerisine göre 5'te bir) oranındaki milletvekillerine ait olacak.

Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açma hakkı, iptali istenen kanunun veya İçtüzüğün, Resmi Gazete'de yayınlanmasından başlayarak 60 gün sonra düşecek.

AK Parti, Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açma yetkisinin "Cumhurbaşkanına" yerine "Başkana" ifadesinin kullanılmasını istedi. BDP, bu yetkinin "bölge meclislerinde temsil olunan siyasi parti gruplarına" da verilmesini önerdi.

İtiraz yolu

İtiraz yoluna ilişkin maddeye göre ise bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun ya da hükümleri Anayasaya aykırı görürse ya da taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesi'nin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakacak.

Mahkeme, Anayasaya aykırılık iddiasını ciddi görmezse bu iddia, temyiz merciince esas hükümle birlikte karara bağlanacak.

Anayasa Mahkemesi, müracaatın kendisine gelişinden başlamak üzere 5 ay içinde kararını verecek ve gerekçeli kararını açıklayacak. Bu süre içinde karar verilmezse, mahkeme davayı yürürlükteki hükümlere göre sonuçlandıracak. Ancak, Anayasa Mahkemesi'nin kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar açıklanırsa, mahkeme buna uymak zorundada olacak. Şekil bozukluğu nedeniyle Anayasa'ya aykırılık itiraz yoluyla ileri sürülemeyecek.

Anayasa Mahkemesi kararları

Komisyonun mutabakata vardığı "Anayasa Mahkemesi Kararları" başlıklı bölüme göre, Anayasa Mahkemesi'nin kararları kesin olacak ve bu kararlar, gerekçesi yazılmadan hiçbir surette açıklanamayacak. Mahkemenin kararları Resmi Gazete'de yayımlanacak.

Söz konusu düzenlemeye ilişkin gerekçe notunda, Anayasa Mahkemesi'nin, 1982 Anayasası'nda "Anayasa Mahkemesi kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz" şeklindeki açık hükme rağmen basın toplantıları düzenleyerek kısa karar açıklama yoluna gidildiği belirtildi. Mutabakata varılan bu maddeyle, Anayasa Mahkemesi'nin kısa karar açıklama ile Anayasanın özünü ve sözünü ortadan kaldıran uygulamalarının engellenmesinin amaçlandığını ifade edildi.

Anayasa Mahkemesi, uygulanması halinde telafisi imkansız bir zararın ortaya çıkması durumunda talep üzerine yürürlüğün durdurulması kararı verilebilecek. Anayasa Mahkemesi'nin iptal ettiği hükümler gerekçeli kararın Resmi Gazete'de yayınlandığı tarihte yürürlükten kalkacak.

Anayasa Mahkemesi, verdiği kararlarla, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemeyecek. İptal kararları geriye yürümeyecek. İptal kararının yürürlüğe girişinin ertelendiği durumlarda, TBMM, iptal kararının ortaya çıkardığı hukuki boşluğu dolduracak kanun tasarı ya da teklifini öncelikle görüşüp kanunlaştıracak.

AK Parti, "Anayasa Mahkemesi hiçbir şekilde yürürlüğü durdurma kararı veremez" görüşünü dile getirdi.

CHP, Anayasa Mahkemesi'nin her türlü iptal kararının yeni bir durum yaratacağı, dolayısıyla "kanun koyucu gibi hareketle yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edilemez" ifadesinin anlamsız olduğunu savundu.

AA